• Data: 2025-01-16 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Żołnierze WOT pełnią służbę rotacyjnie (2 dni w miesiącu) plus 2 tygodnie w roku na poligonie oraz w sytuacji natychmiastowego stawiennictwa. Na te dni pracodawca jest zobowiązany żołnierza zwolnić z pracy (urlop bezpłatny). Jak jest w sytuacji pełnienia służby dyspozycyjne, kiedy jednostka szuka ochotników do pełnienia służby? Jednostka wtedy wystawia powołanie żołnierza do służby, ale czy jest to równoznaczne ze zwolnieniem takiego żołnierza z pracy? Czy może być to traktowanie jako nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy?
Faktycznie, nie analizując systemowo ustawy, wydaje się, że ustawodawca nie uregulował kwestii zwolnienia z pracy w przypadku służby dyspozycyjnej.
Ustawa o obronie ojczyzny stanowi, że „terytorialna służba wojskowa może być pełniona dyspozycyjnie albo rotacyjnie. Terytorialną służbę wojskową żołnierz OT pełni rotacyjnie w jednostce wojskowej albo innym miejscu określonym przez dowódcę jednostki wojskowej w określonych przez dowódcę jednostki wojskowej dniach służby, co najmniej raz w miesiącu przez okres 2 dni w czasie wolnym od pracy. W pozostałe dni żołnierz OT pełni służbę dyspozycyjnie. Terytorialną służbę wojskową żołnierz OT pełni dyspozycyjnie poza jednostką wojskową, pozostając w gotowości do stawienia się do służby pełnionej rotacyjnie w terminie i miejscu wskazanych przez dowódcę jednostki wojskowej” (art. 171).
Nawet w sieci można znaleźć liczne spory, gdzie zwolennicy teorii pozytywnej (tj. że jest to podstawa do zwolnienia) wskazują, że wystawienie powołania przez jednostkę wojskową jest oficjalnym dokumentem, który potwierdza konieczność stawiennictwa żołnierza, a służba dyspozycyjna, choć odbywana poza standardowym harmonogramem, jest równie istotna dla bezpieczeństwa państwa i jest formą rozszerzenia służby rotacyjnej, a zatem powinna podlegać tym samym zasadom dotyczącym zwolnienia z pracy.
Przeciwnicy wskazują, że służba dyspozycyjna często jest nieplanowana, co może utrudnić pracodawcy organizację pracy, zaś skoro ustawodawca nie wskazuje wprost, że wówczas pracownik korzysta w tym czasie z urlopu bezpłatnego (art. 305), to nie ma podstaw, by tego od pracodawcy tego wymagać.
Bezsprzecznie zarówno służba pełniona rotacyjnie, jak i dyspozycyjnie to rodzaj terytorialnej służby wojskowej. Art. 303 ustawy o obronie ojczyzny wskazuje zaś, że:
„1. Stosunek pracy z osobą powołaną do pełnienia zasadniczej służby wojskowej albo terytorialnej służby wojskowej może być rozwiązany tylko za zgodą pracownika.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do umów o pracę zawartych na okres próbny lub na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy, a także jeżeli pracodawca może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika oraz w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
3. Jeżeli okres dokonanego przez pracodawcę lub przez pracownika wypowiedzenia stosunku pracy upływa po dniu powołania pracownika do służby, o której mowa w ust. 1, wypowiedzenie staje się bezskuteczne. W tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić tylko na żądanie pracownika".
A zatem bez znaczenia, czy powołanie dotyczy służby terytorialnej pełnionej rotacyjnie, czy też dyspozycyjnie – nie jest to powodem dla pracodawcy do rozwiązania z pracownikiem (bez zgody pracownika) umowy o pracę (z z zastrzeżeniem wyjątku z ustępu 2 art. 303).
Dalej zaś w art. 305 ustawodawca urlop bezpłatny na dni służby uregulował tylko wobec służby terytorialnej rotacyjnej.
Ja osobiście nie widzę problemu w interpretacji. Problem pewnie bierze się stąd, że nie każdy rozumie, czym jest pełnienie służby dyspozycyjnie i nie analizuje dokładnie art. 171.
Dyspozycja to nic innego jak oczekiwanie (bycie w ciągłej gotowości) do stawienia się do służby rotacyjnej. Gdy już w tym stanie gotowości otrzyma się wezwanie, będzie związane z służbą rotacyjną. Wtedy aktualizuje się zaś art. 305 ustawy, zgodnie z którym „pracodawca udziela pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy, urlopu bezpłatnego na okres trwania tej służby”.
Terytorialna służba wojskowa pełniona dyspozycyjnie jest bowiem okresem, kiedy żołnierz OT wyłącznie utrzymuje swoją zdolność i gotowość do pełnienia służby rotacyjnie. Wiąże się to również z obowiązkiem stawiennictwa w służbie w razie wezwania do natychmiastowego stawiennictwa. Jest to okres, w którym żołnierz OT ma obowiązek utrzymywania sprawności fizycznej i nabywania wiedzy wojskowej, ale jest tylko w gotowości, czyli jest pracownikiem, prowadzi firmę itd.
Pracownik w dyspozycji
Pan Tomasz, zatrudniony jako nauczyciel, pełni terytorialną służbę wojskową dyspozycyjnie. Pewnego dnia otrzymuje nagłe wezwanie do służby rotacyjnej w związku z sytuacją kryzysową. Pracodawca, początkowo niezorientowany w przepisach, nie chce udzielić urlopu, ale po zapoznaniu się z ustawą uznaje obowiązek wynikający z prawa.
Przedsiębiorca żołnierzem
Pani Anna prowadzi mały sklep spożywczy i jednocześnie pełni służbę dyspozycyjną w WOT. W weekend dostaje wezwanie na ćwiczenia rotacyjne. Dzięki elastycznemu podejściu zatrudnionego pracownika może zamknąć sklep na dwa dni i wypełnić obowiązki wojskowe.
Spór z pracodawcą
Pan Michał, pracownik magazynu, pozostaje w gotowości do pełnienia służby rotacyjnej. Pracodawca niesłusznie uważa, że służba dyspozycyjna to powód do zwolnienia. Pan Michał, korzystając z pomocy prawnika, wyjaśnia swoje prawa wynikające z ustawy o obronie ojczyzny, co kończy się przywróceniem do pracy.
Służba dyspozycyjna w ramach terytorialnej służby wojskowej polega na pozostawaniu w gotowości do wezwania do służby rotacyjnej. Zgodnie z przepisami ustawy o obronie ojczyzny, pracodawca nie może zwolnić pracownika pełniącego służbę dyspozycyjną bez jego zgody, a wezwanie do służby rotacyjnej skutkuje obowiązkiem udzielenia urlopu bezpłatnego na czas jej trwania.
Oferujemy kompleksowe porady prawne dotyczące praw i obowiązków związanych z pełnieniem służby dyspozycyjnej w ramach terytorialnej służby wojskowej, w tym ochrony stosunku pracy oraz zasad udzielania urlopu bezpłatnego. Pomożemy w sporządzaniu pism do pracodawcy, analizie sytuacji prawnej oraz interpretacji przepisów ustawy o obronie ojczyzny.
Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - Dz.U. 2022 poz. 655
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
