Zaliczenie służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach

Wcześniejsze prawo do emerytury

W art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych została zawarta szczególna regulacja, przewidująca prawo do wcześniejszej emerytury dla zamkniętego kręgu ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. którzy w dniu wejścia ustawy w życie, tj. 1 stycznia 1999 r., osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn. Na gruncie przepisów regulujących nabycie prawa do wcześniejszej emerytury powstał problem, czy prawo materialne pozwala na zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach, wymaganego do nabycia wcześniejszej emerytury. Problem nie dotyczy ujmowania zasadniczej służby wojskowej jako okresu składkowego albo zaliczanego w rozumieniu poprzednich regulacji, tj. dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin i ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, lecz określenia czy ta służba jest równoznaczna z okresem pracy w szczególnych warunkach, wymaganym do nabycia wcześniejszej emerytury. Okres zasadniczej służby wojskowej bowiem nie jest i nie był okresem zatrudnienia.

Tu wskazuję, że orzecznictwo sądowe jest niejednolite w tym zakresie. Poniżej przytaczam wyroki i uchwały w tym temacie.

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2015 r., sygn. akt III UZP 4/15:

„Możliwe są przypadki, gdy ubezpieczonemu, który był zatrudniony w szczególnych warunkach (pozostawał w stosunku pracy i wykonywał pracę w szczególnych warunkach) a następnie został powołany do zasadniczej (okresowej) służby wojskowej, czas tej służby należy zaliczyć (traktować jako) do okresu pracy w szczególnych warunkach, mimo że po zakończeniu służby wojskowej podjął w innym zakładzie (u innego pracodawcy) pracę niekwalifikowaną jako wykonywaną w szczególnych warunkach”.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 października 2014 r., sygn. akt III AUa 105/14:

„Do zaliczenia okresu służby wojskowej jako okresu pracy w warunkach szczególnych, niezbędne jest powrócenie przez pracownika do pracy, która będzie pracą wykonywaną w warunkach szczególnych. Zatem - warunkiem koniecznym do zaliczenia okresu służby wojskowej do stażu pracy w warunkach szczególnych jest to, aby okres służby pozostawał przerwą w okresie, w którym pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych, a więc powinien wykonywać pracę w warunkach szczególnych bezpośrednio przed powołaniem do służby wojskowej oraz bezpośrednio po jej zakończeniu”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r., sygn. akt II UK 424/13:

„Jeżeli zostały spełnione przez pracownika warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy, a okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby”.

Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 16 października 2013 r., sygn. akt II UZP 6/13:

„Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.)”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r., sygn. akt II UK 265/11:

„W zakresie zatrudnienia żołnierz czynnej służby wojskowej jest pracownikiem wykonującym pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jeśli wykonywał ją w taki sam sposób (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy) przed powołaniem do służby i do zatrudnienia tego powrócił po jej zakończeniu w przepisanym terminie”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2012 r., sygn. akt I UK 399/11:

„Okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 u.e.r.f.u.s., ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., sygn. akt II UK 215/09:

„Żołnierz zasadniczej służby wojskowej, któremu na podstawie § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia zaliczono służbę wojskową do zatrudnienia w pierwszej kategorii zatrudnienia i który następnie na mocy § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia zachował to uprawnienie, ma prawo do zaliczenia tej służby jako okresu pracy w szczególnych warunkach na podstawie § 19 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.)”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., sygn. akt III UK 5/06:

„Okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.), jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia”.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2011 r., sygn. akt I UK 37/11:

„Bez szczególnych regulacji lub uwarunkowań, okres zasadniczej służby wojskowej nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury (art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2010 r., sygn. akt I UK 203/10:

„Bez szczególnych regulacji lub uwarunkowań, okres zasadniczej służby wojskowej nie podlega wliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury (art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2009 r., sygn. akt II UK 331/08:

„Przez przepisy dotychczasowe w rozumieniu art. 32 ust. 4 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS należy rozumieć przepisy rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i to wyłącznie w zakresie określenia wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury. Zakres wskazanego odesłania nie obejmuje możliwości zaliczania na podstawie kiedykolwiek poprzednio obowiązujących przepisów okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, której definicję dla celów ustalania uprawnień emerytalnych zawiera art. 32 ust. 2 ustawy”.

Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›

Zaliczenie służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach

Jako dominujący należy wskazać pogląd, zgodnie z którym dopuszczalne jest zaliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach, wymaganego do nabycia wcześniejszej emerytury. Został on potwierdzony m.in. uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., sygn. akt II UZP 6/13. Jeżeli zatem pracownik, po zakończeniu zasadniczej służby wojskowej, we wskazanym terminie, podejmuje zatrudnienie u tego samego pracodawcy, u którego pracował przed rozpoczęciem służby, cały jej okres podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W uchwale z dnia 2 lipca 2015 r., sygn. akt III UZP 4/15, Sąd Najwyższy poszedł nawet o krok dalej, wskazując, że bezwzględnym warunkiem takiego zaliczenia nie jest podjęcie pracy u tego samego pracodawcy oraz pracy w szczególnych warunkach.

Należy jednak zauważyć, że w oparciu o stanowisko zaprezentowane przez Sąd Najwyższy w sprawie I UK 442/13, w orzecznictwie sądów powszechnych przyjęto pogląd, zgodnie z którym, skoro żołnierzowi, który przed służbą nie był zatrudniony (w żadnym zakładzie pracy), a po zwolnieniu w ciągu 30 dni przystąpił do wykonywania zatrudnienia kwalifikowanego jako praca w warunkach szczególnych, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalnych.

Podsumowując – nie jestem w stanie stwierdzić, czy uda się obejść drogę sądową z uwagi na tak niejednolite poglądy, ale w razie sporu – są orzeczenia, które będą na korzyść w Państwa sprawie.

Sąd Najwyższy w sprawie I UK 442/13 orzekł: „Reasumując, w ocenie składu uzasadniona jest wykładnia, którą syntetycznie można ująć w tezie, że czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej) także wtedy, gdy żołnierz przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie był zatrudniony, ale po zwolnieniu z tej służby w ciągu 30 dni podjął zatrudnienie i pracował w szczególnych warunkach pracy”.

Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›