Unikanie służby wojskowej, czy możliwa ekstradycja i ściganie za granicą?

Przestępstwo uchylania się od służby wojskowej, wymiar kary

Na wstępie wskazuję, że zgodnie z art. 144 Kodeksu karnego (K.k.):

§ 1. Kto, będąc powołanym do pełnienia czynnej służby wojskowej, nie zgłasza się do odbywania tej służby w określonym terminie i miejscu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Kto nie zgłasza się do odbywania służby zastępującej służbę wojskową w warunkach określonych w § 1, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Zgodnie z orzecznictwem sądowym „Stan przestępny, wytworzony niezgłoszeniem się poborowego w oznaczonym czasie i miejscu do pełnienia wyznaczonej mu służby, zostaje przerwany z chwilą dobrowolnego zgłoszenia się także w wojskowej komendzie uzupełnień. Z chwilą bowiem zgłoszenia się sprawca pozostaje do dyspozycji właściwej władzy wojskowej, upoważnionej do podjęcia stosownych czynności, co oznacza, że z tą chwilą przerwany został wytworzony przez niego stan przestępny” (wyrok SN z 5.07.1985 r., Rw 592/85, OSNKW 1986/3–4, poz. 26).

Następnie wskazuję, że przestępstwo uchylania się od poboru może być popełnione tylko przez zaniechanie (niezgłoszenie się do służby); jest ono przestępstwem formalnym, indywidualnym (jego sprawcą może być osoba powołana do służby wojskowej – § 1, 2, lub do służby zastępującej służbę wojskową – § 3), umyślnym (lecz może być popełnione tylko z zamiarem bezpośrednim); ma charakter trwały (por. uchwała SN z 30.09.1985 r., U 1/85, OSNKW 1986/1–2, poz. 3).

Nadto wyjaśniam, że w myśl art. 687 ustawy o obronie Ojczyzny – ten, kto w czasie mobilizacji lub wojny, będąc powołany do czynnej służby wojskowej nie zgłasza się do tej służby w określonym terminie i miejscu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Zatem ten przepis jest przepisem szczególnym do art. 144 § 1 K.k.

Europejską konwencją o ekstradycji – przestępstwa wojskowe

Nadto zgodnie z Europejską konwencją o ekstradycji wydanie za przestępstwa wojskowe, nie będące przestępstwami pospolitymi, jest wyłączone z zakresu stosowania niniejszej konwencji. Przepis ten zabrania ekstradycji w przypadku przestępstw o charakterze czysto wojskowym, ale możliwość ekstradycji musi być zapewniona w przypadku zwykłego przestępstwa popełnionego przez członka służb zbrojnych, jeśli spełnione są warunki konwencji.

Wyjaśniam zatem, że w sytuacji, gdy ekstradycja miałaby dotyczyć obywatela polskiego w związku z popełnieniem przestępstwa wojskowego, jest ona niedopuszczalna zgodnie z zapisami konwencji. Jednocześnie wskazuję, że następujące państwa stały się stronami konwencji, składając dokumenty ratyfikacyjne lub przystąpienia w niżej podanych datach:

• Austria 21 maja 1969 r.
• Cypr 22 stycznia 1971 r.
• Czechosłowacja 15 kwietnia 1992 r.
• Dania 13 września 1962 r. – z zastrzeżeniem, że zgoda na wydanie w związku z przestępstwem wojskowym, będącym również przestępstwem pospolitym, może zostać udzielona jedynie pod warunkiem, że wydana osoba nie zostanie skazana na podstawie prawa wojskowego.
• Finlandia 12 maja 1971 r. – z zastrzeżeniem, że jeżeli przestępstwo wojskowe stanowi również przestępstwo, co do którego wydanie byłoby poza tym dopuszczalne, Finlandia zastrzega sobie prawo do postawienia warunku, że wydana osoba nie zostanie ukarana na podstawie postanowienia odnoszącego się do przestępstw wojskowych.
• Francja 10 lutego 1986 r.
• Grecja 29 maja 1961 r.
• Hiszpania 7 maja 1982 r.
• Holandia 14 lutego 1969 r.
• Irlandia 2 maja 1966 r.
• Islandia 20 czerwca 1984 r. – z zastrzeżeniem, że zgoda na wydanie w związku z przestępstwem wojskowym stanowiącym zarazem przestępstwo pospolite może być wyrażona jedynie pod warunkiem, że wydana osoba nie zostanie skazana na podstawie prawa wojskowego.
• Liechtenstein 28 października 1969 r.
• Luksemburg 18 listopada 1976 r.
• Norwegia 19 stycznia 1960 r. – z zastrzeżeniem, że jeżeli jakieś przestępstwo podlegające prawu wojskowemu stanowi również przestępstwo dopuszczające w innym wypadku wydanie, Norwegia zastrzega sobie prawo do postawienia warunku, że wydana osoba nie zostanie ukarana według prawa wojskowego Państwa wzywającego.
• Portugalia 25 stycznia 1990 r.
• Republika Federalna Niemiec 2 października 1976 r.
• Szwajcaria 20 grudnia 1966 r.
• Szwecja 22 stycznia 1959 r. – z zastrzeżeniem, że jeżeli przestępstwo podlegające prawu wojskowemu stanowi również przestępstwo, w związku z którym wyrażono zgodę na wydanie, Szwecja zastrzega sobie prawo do postawienia warunku, że wydana osoba nie zostanie ukarana przez zastosowanie przepisów odnoszących się do przestępstw popełnionych przez członków sił zbrojnych.
• Turcja 7 stycznia 1960 r.
• Włochy 6 sierpnia 1963 r.
• Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii 13 lutego 1991 r.
• Izrael 27 września 1967 r.

Niedopuszczalność wydania europejskiego nakazu aresztowania

Jeśli chodzi o europejski nakaz aresztowania (ENA), to zgodnie z art. 607b Kodeksu postępowania karnego (K.p.k.):

Wydanie nakazu jest niedopuszczalne, jeśli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Ponadto wydanie nakazu jest niedopuszczalne:

1) w związku z prowadzonym przeciwko osobie ściganej postępowaniem karnym o przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do roku;

2) w celu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.

Wskazuję również, że przeszkodami odmowy wykonania ENA nie są tradycyjne przeszkody ekstradycyjne, jak: warunek podwójnej karalności, prześladowania polityczne, przestępstwa wojskowe czy skarbowe, brak wzajemności ze strony państwa wnioskującego o wydanie osoby ściganej. W szczególności istotne jest odstąpienie przy ENA od warunku podwójnej karalności, przy czym dla przestępstw, dla których ono nie obowiązuje, miarodajne jest prawo państwa wystawiającego nakaz.

Odrębne umowy z państwami o współpracy w sprawach karnych, w tym dotyczące ekstradycji

Jeśli zaś chodzi o państwa, które nie podpisały europejskiej konwencji o ekstradycji, z niektórymi takimi państwami Polska ma podpisane oddzielne umowy o ekstradycji i tam określone są zasady ekstradycji. Generalnie w takich umowach również wyłączeniu podlegają przestępstwa wojskowe, nie będące przestępstwami pospolitymi. Jednak Polska nie ma podpisanych umów ze wszystkimi Państwami na świecie, wobec czego też nie wszystkie państwa są zobowiązane do stosowania jednolitych reguł dot. ekstradycji, w tym obowiązku wyrażenia zgody na ekstradycję wg obowiązujących zasad. Jednak obecnie coraz więcej Państw nawiązuje współpracę w sprawach karnych. Niegdyś z wielu państw Ameryki Południowej nie była możliwa ekstradycja bądź inna współpraca w zakresie karnym. Obecnie to się zmienia, np. w 2014 r. Polska podpisała z Peru umowę o współpracy w sprawach karnych.

Zatem o ile z racji europejskiej konwencji o ekstradycji nie będzie możliwe ściganie przestępstwa wojskowego, to już ENA może być podstawą do takiego ścigania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny - Dz.U. 2022 poz. 655
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego - Dz.U. 1997 nr 89 poz. 555

4. Wyrok Sądu Najwyższego z 5 lipca 1985 r., Rw 592/85, OSNKW 1986/3–4, poz. 26

5. Europejska konwencja o ekstradycji sporządzona w Paryżu dnia 13 grudnia 1957 r.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.